ΜΙΑ ΦΩΝΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΙΩΠΗ, ΜΙΑ ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ, Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ ΜΟΥ!

Να έχεις υπομονή με τον εαυτόν σου
είναι ο δυσκολότερος μαθητής...
μα όσες φορές κι αν ναυαγήσεις
το ταξίδι σου είσαι εσύ.
Τι κι αν ναυάγησες στις ξέρες
των μικρόψυχων...
Ανακάλυψε τη νέα στεριά
στηριξου πάνω σου
για να σε αθωόσει το παρόν

Χαλάνδρι, η πόλη της ζωής μου

Το Χαλάνδρι (αρχ. Φλύα) είναι προάστιος δήμος στο βορειοανατολικό τμήμα του λεκανοπεδίου των Αθηνών, με περισσότερους από ογδόντα χιλιάδες κατοίκους το 2010 σύμφωνα με εκτιμήσεις της δημοτικής αρχής. Αποτελεί σημαντικό εμπορικό και οικιστικό κέντρο τωνβορειοανατολικών προαστίων της πρωτευούσης της περιφέρειας Αττικής και οι κάτοικοί του ονομάζονται Χαλανδραίοι.

Η περιοχή είναι γνωστή για την ανεπτυγμένη της αγορά, με πολλά εμπορικά καταστήματα να εδρεύουν στο πεζοδρομημένο κέντρο της πόλης και επιχειρήσεις στα Σίδερα και τη Λεωφόρο Κηφισίας να προελκύουν στελεχιακό δυναμικό από το ευρύτερο οικιστικό συγκρότημα. Το ιστορικό κέντρο καλύπτεται από εκτενείς πεζοδρόμους και ποδηλατοδρόμους, ενώ ο δήμος εκτείνεται σε βορειοανατολική ευθεία, ενώνοντας την Αθήνα με το Πεντελικό.

Στην αρχαιότητα αποτελούσε τον αττικό Δήμο Φλύας που τοποθετείτο στη μεσόγαια χώρα, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους.[1]Σήμερα συνιστά εύρωστη και όμορφη πόλη στη βορειοανατολική ζώνη των Αθηνών.

Ο κύριος όγκος των κτιρίων έχει οικοδομηθεί τα τελευταία 30 χρόνια, αν και Αθηναίοι διαμένουν στο Χαλάνδρι τουλάχιστον έναν αιώνα. Τα διοικητικά όρια του σύγχρονου δήμου εκτείνονται από την ομώνυμη ρεματιά μέχρι και τους πρόποδες του πεντελικού όρους.

Ο Ησύχιος αναφέρεται στην ονομασία “Φλύα” που προέρχεται από το ρήμα “φλεί” και το οποίο σημαίνει “ευκαρπεί”, καθώς η γη των Χαλανδραίων είναι πλούσια σε βλάστηση. Η μετονομασία σε Χαλάνδρι προέρχεται από τον Τούρκο μεγαλογαιοκτήμονα Χαλά, στον οποίο ανήκαν μεγάλες εκτάσεις γης κατά την τουρκοκρατία.

Στο έμβλημα του δήμου διακρίνεται η πλατεία Αγίου Νικολάου που αποτελεί το παραδοσιακό κέντρο του χωριού των Χαλανδραίων και η χρονολογία 1944 οπότε και αναγνωρίζεται πλέον το Χαλάνδρι ως δήμος. Σε επίσημες εκδηλώσεις εμφανίζεται το εναλλακτικό έμβλημα του δήμου υπό την ονομασία “Δήμος Φλυέων” με την προτομή του Ευριπίδη.

Ο δήμος Φλύας πρωτοκατοικείται κατά την Προϊστορική ή την Πρωτοιστορική Περίοδο και εκτείνεται στην ευρύτερη περιοχή από το Ψυχικό και τη Φιλοθέη, έως τα Βριλήσσια και την Αγία Παρασκευή, δηλαδή ολόκληρη την έκταση που περικλείεται από Τουρκοβούνια, Πεντέλη και Υμηττό. Η περιοχή παρουσιάζει ενδείξεις εποικισμού κατά την περίοδο της Χαλκοκρατίας (2.600-2.000 π.Χ.) και την Υστεροελλαδική εποχή (1.550-1.100 π.Χ.).

Στους κλασικούς χρόνους εμφανίζεται ως τόπος καταγωγής πολλών επιφανών πολιτών της εποχής, όπως ο Ευριπίδης και ο Θεμιστοκλής, ενώ κατά τους Ρωμαϊκούς και Πρωτοχριστιανικούς χρόνους λεηλατείται και ερημώνεται.

Στα έτη του σύχρονου ελληνικού κράτους εμφανίζεται στη διοικητική αρμοδιότητα των Αθηνών. Το 1910 τίθεται σε εφαρμογή το πρώτο σχέδιο πόλεως και το 1925 αποσπάται από το δήμο των Αθηναίων και αναγνωρίζεται ως αυτόνομη κοινότητα της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. Ένα χρόνο αργότερα ιδρύεται ο οικοδομικός συνεταιρισμός “Εταιρία Αγροπόλεων” που οικοδομεί μια μικρή έκταση που πρόσκειται στον Υμηττό και αποσπάται ως αυτόνομη Κοινότητα Χολαργού. Το 1929, αποσπάται και το βορειοανατολικό άκρο του Χαλανδρίου υπό την ονομασία Αγία Παρασκευή, λίγους μήνες αργότερα όμως την ξαναεσωκλείει στα διοικητικά του όρια και τη διατηρεί μέχρι το 1931 οπότε και αναγνωρίζεται η τελαυταία ως πρωτεύουσα της ανατολικής Νομαρχίας. Με τη βελτίωση του ρυμοτομικού σχεδίου το Χαλάνδρι γίνεται παραθεριστικό θέρετρο των Αθηνών, ενώ κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή αφομοιώνεται ένα μεγάλο μέρος των προσφύγων.

Το 1940 με τη γερμανική κατοχή το Χαλάνδρι βυθίζεται σε τέλμα, έως και το 1944, χρονολογία η οποία σηματοδοτεί τη νέα εποχή του Χαλανδρίου ως αυτόνομου Δήμου της Αττικής. Στις βορειοανατολικές εκτάσεις του Δήμου, στο “πάτημα” του βουνού κατοικούν αγρότες και κτηνοτρόφοι που εκμεταλλεύονται τις γεωργικές εκτάσεις έως και το 1949, έτος κατά το οποίο κατορθώνουν να αποσπαστούν ως ανεξάρτητη Κοινότητα Βριλησσίων. Ο Δήμος καταφέρνει να κρατήσει μια οικιστική λωρίδα μέχρι τους πρόποδες του βουνού. Το χωριό συνδέεται με την πρωτεύουσα μέσω του σιδηροδρομικού δικτύου που κινείται κατά μήκος της Λεωφόρου Παλαιολόγου, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται χώρος πρασίνου της Αγίας Άννας. Στα τέλη του ‘50 το σιδηροδρομικό δίκτυο ξηλώνεται και η πρόσβαση είναι εφικτή μέσω της Λεωφόρου Αποστολοπούλου, ενώ αργότερα κύριες οδικές αρτηρίες ορίζονται οι Λεωφόροι Κηφισίας και Μεσογείων. Ο Δήμος κάνει τον κύκλο του ώσπου εντάσσεται πλέον ξανά στο Αθηναϊκό Πολεοδομικό Συγκρότημα. Στα χρόνια που ακολουθούν, η περιοχή καθίσται ιδιαιτέρως προσφιλής για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου που αναζητούν ένα καλύτερο επίπεδο διαβίωσης απ’ότι στο ασφυκτικό τότε “κλινόν άστυ”. Λόγω της μεγάλης έκτασης του Δήμου, της αργής και σταδιακής ένταξης των εκτάσεών του στο σχέδιο πόλεως και του δυσπρόσιτου οικονομικά χαρακτήρα του, το Χαλάνδρι συνεχίζει να οικοδομείται έως και σήμερα.
Στη σύγχρονη ιστορία της πόλης των Χαλανδραίων έχει πλέον διαμορφωθεί ένας ιδιαιτέρως εύρωστος Δήμος που κατορθώνει να συνδυάσει την εμπορική του δύναμη με την κάλυψη των οικιστικών αναγκών αλλά και την εργασιακή εξυπηρέτηση στελεχιακού δυναμικού και μικροεμπόρων. Ολόκληρη η ζώνη της Κηφισίας καλύπτεται από υψηλής αισθητικής Επαγγελματικές Στέγες παντός αντικειμένου, μεγάλες εκτάσεις του Δήμου καλύπτονται από κλινικές, δημόσιες και ιδιωτικές, ενώ σε ολόκληρη την είσοδο της πόλης (Λεωφόρος Εθνικής Αντιστάσεως) οικοδομούνται πολλές από τις πρεσβείες της χώρας. Ο εμπορικός πεζόδρομος της πόλης καθίσταται μαζί με την Κηφισιά, ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της ευρύτερης περιοχής και όχι μόνο, ενώ το 2007 αποφασίζεται η μετεστέγαση του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών σε έκταση του Δήμου.

Στα νεότερα χρόνια της ιστορίας του Χαλανδρίου διατελλούν Δήμαρχοι ο Σπύρος Θεοδοσίου, Μανώλης Καρελλάς, Τριαντάφυλλος Σπυρόπουλος, Παναγιώτης Μανιάτης, Στέλιος Χριστονάκης, Αλκιβιάδης Τζαμτζής, Νίκος Πέρκιζας, Κώστας Παττακός και Γρηγόρης Ζαφειρόπουλος.
Συνοικίες Χαλανδρίου

Καλαίσθητη τριπλοκατοικία στο Χαλάνδρι

Το Χαλάνδρι είναι μια μεγάλη πόλη, αλλά διατηρεί παρά ταύτα συνοχή γύρω από τον οικιστικό πυρήνα στην καρδιά του δήμου. Γύρω από το εμπορικό κέντρο εκτείνονται οι εξής ζώνες: Αγία Βαρβάρα στα δυτικά, Πολύδροσο στα βόρεια, Άνω Χαλάνδρι στα βορειοανατολικά, Πάτημα στα ανατολικά και Κάτω Χαλάνδρι στα νότια.
Συνοικίες, Γειτονιές & Περιοχές Χαλανδρίου
Χαλάνδρι Κάτω Χαλάνδρι Άνω Χαλάνδρι Πάτημα Άνω Πάτημα Νέο Χαλάνδρι Σίδερα
Αγία Βαρβάρα Τούφα Φραγκοκκλησιά Μεταμόρφωση Συνοικισμός Αγία Άννα Πολύδροσο

Στο Άνω Χαλάνδρι έχουν αναπτυχθεί οι γειτονιές της Τούφας, της Φραγκοκκλησιάς και της Μεταμόρφωσης, ενώ στο Κάτω Χαλάνδρι έχει αναπτυχθεί το Νέο Χαλάνδρι γύρω από το Νομισματοκοπείο.

Το Πάτημα επεκτείνεται βόρεια, πέραν της Λεωφόρου Αναπαύσεως, προσεγγίζοντας την Πεντέλη, ενώ το Πολύδροσο αναπτύσσεται στα όρια των Δήμων Χαλανδρίου και Αμαρουσίου. Επιπλέον, επί της Οδού Μικράς Ασίας οικοδομήθηκε ο μικρός συνοικισμός των προσφύγων μικρασιατών, ενώ στο Τρίγωνο της Αγίας Βαρβάρας ο επισκέπτης συναντά τον οικισμό Σίδερα, έναν από τους παλαιοτέρους οικισμούς του Χαλανδρίου όπου διασώζονται μικρές ιστορικές κατοικίες αναλλοίωτες.
Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου στο κέντρο του Χαλανδρίου
Πληθυσμιακή Εξέλιξη

Ο πληθυσμός του Δήμου συμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το 1991 ανερχόταν σε 66.285 και το 2001 σε 74.034. Με αυτά τα νούμερα, το Χαλάνδριείναι ο μεγαλύτερος δήμος των βορείων προαστίων με το Μαρούσι να ακολουθεί σε κοντινή απόσταση με περίπου 70.000 άτομα. Μπορεί ο γειτονικός δήμος να είναι μεγαλύτερος σε έκταση αλλά το Χαλάνδρι δε διαθέτει πλέον ακατοίκητες, εκτός σχεδίου ζώνες(πέρα από τη ζώνη του Νομισματοκοπείου), όπως συμβαίνει με το αχανές Μαρούσι. Ακολουθεί πίνακας με στατιστικά στοιχεία της ΕΣΥΕ για την πληθυσμιακή εξέλιξη του Χαλανδρίου τα τελευταία χρόνια, καθώς και εκτιμήσεις για την ανοικοδόμηση το 2007:
Πληθυσμιακη Εξελιξη Δημου Χαλανδριου
Ετος Πληθυσμος Εκταση Πυκν. Δόμησης Προστεθεις Πληθυσμος Νεα Αύξηση Πληθυσμου %Αυξηση
1981 54.320 10,805 5.027 54.320 - -
1991 65.287 10,805 6.042 10.967 20,18% 20,18%
2001 71.684 10,805 6.634 6.397 9,79% 29,97%
2007 74.034 10,805 6.851 2.350 3,27% 33,24%

πρωτογενείς πηγές:ΕΣΥΕ, Δήμος Χαλανδραίων
Περιβαλλοντολογικά Χαρακτηριστικά

Ρεματιά Χαλανδρίου

Η Ρεματιά Πεντέλης- Χαλανδρίου είναι ένας από τους λίγους πνεύμονες πρασίνου που έχουν διατηρηθεί στην υπερκορεσμένη πρωτεύουσα τωνΑθηνών. Πηγάζει από το πλόυσιο σε πηγές νερού Πεντελικό Όρος, νοτιοανατολικά του ποταμού Κηφισού και βορειοδυτικά της ρεματιάς τηςΠαλλήνης. Συγκεκριμένα, πηγάζει από τα διοικητικά όρια του Δήμου Νέας Πεντέλης, χωρίζει στην κάθοδό της τους Δήμους Μελισσίων καιΒριλησσίων ώσπου να καταλήξει στην εύφορη γη των Χαλανδραίων και να “σβήσει” σταδιακά στα διοικητικά όρια του Αμαρουσίου (στη συνοικία της Αγίας Φιλοθέης) και να διακλαδιστεί σε μικρότερα ρέματα στο Δήμο Φιλοθέης (που συναντούν τα Τουρκοβούνια). Η ρεματιά αυτή υπήρξε και η αφορμή του εποικισμού του δήμου Φλύας από πολύ παλιά, καθώς τα νερά που χύνονταν έδιναν ζωή στη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Η ρεματιά πλούτισε τις περιοχές που διαρρέει με πλούσια και σπάνια βλάστηση, όπως αντίστοιχα προίκησε την Κηφισιά ο ομώνυμος ποταμός. Από ιστορικά στοιχεία φαίνεται πως συνέβαλε στο δεύτερο σύστημα υδροδότησης της Αττικής κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, μετά την ύδρευση από τονΥμηττό, ενώ στάθηκε και η αφορμή για την ανάδειξη των περιοχών απ’ όπου διέρχεται, ως μερικές από τις πιο όμορφες οικιστικές ζώνες του λεκανοπεδίου. Ο κύριος όγκος της βλάστησης αποτελείται από μεσογειακά δάση με πιο χαρακτηριστική την πευκοβλάστηση. Δυστυχώς, οι περιοχές αυτές υπέστησαν το οικολογικό “έγκλημα” της παρασιτογόνουβαμβακίασης από τους μελισσοκόμους, ενώ προς εξυπηρέτηση των συγκοινωνιακών αναγκών του λεκανοπεδίου σε πολλά σημεία έχει μπαζωθεί από δρόμους και λεωφόρους (με πιο χαρακηριστική τη διέλευση τηςΑττικής Οδού). Το μόνο έργο που πάγωσε ήταν η γέφυρα λακωνίας που είχε σκοπό το 2004 να συνδέσει το Πολύδροσο και τη λεωφόρο Κηφισίας με τη Λεωφόρο Πεντέλης, την Αττική Οδό και τον Προαστιακό στο ύψος των Βριλησσίων, δημιουργώντας όμως πολλά συγκοινωνιακά προβλήματα. Παρά ταύτα, στο ύψος του Χαλανδρίου υπάρχει ιδιαίτερη ευαισθητοποίηση ως προς τη διαφύλαξής της.
Συγκοινωνιακή Σύνδεση & Προσβασιμότητα
Κόμβος Δουκίσσης Πλακεντίας

Ο δήμος των Χαλανδραίων βρίσκεται σε ένα αρκετά κομβικό σημείο στο χάρτη του λεκανοπεδίου. Περιβάλλεται από τις δύο πιο βασικές λεωφόρους που παρέχουν πρόσβαση στην πόλη των Αθηνών από τη βόρεια και την ανατολική Αττική, δηλαδή τις λεωρόρους Κηφισίας και Μεσογείων. Επίσης στα διοικητικά όρια του δήμου ξεκινάει και η βασική διαδρομή προς το όρος της Πεντέλης. Στα σύνορα του Χαλανδρίου με τους γειτονικούς του δήμους λειτουργούν από το 2004 οι σταθμοί Χαλάνδρι και Δουκίσσης Πλακεντίας του Μετρό, καθώς επίσης και ο σταθμός του προαστιακού Πεντέλης. Επιπλέον, ο δήμος είναι αφετηρία πληθώρας λεωφορειογραμμών που εξυπηρετούν το ευρύτερο συγκρότημα των βορειοανατολικών προαστίων.

Ποδηλατόδρομος Χαλανδρίου στην Τούφα

Η διέλευση της Αττικής Οδού στα σύνορα με το βόρειο δήμο των Βριλησσίων αποσυμφόρησε αρκετά την κορεσμένη λεωφόρο Πεντέλης που αποτελούσε πέρασμα για μεγάλες πληθυσμιακές μάζες που επιζητούσαν πρόσβαση στην Κηφισίας μέσω του Χαλανδρίου. Με τις νέες συγκοινωνιακές επεμβάσεις που έγιναν το κέντρο του δήμου αποσυμφορήθηκε αρκετά, αλλά δεν παύει λόγω της θέσης του να μαστίζεται ακόμα από το κυκλοφοριακό. Πολλές και οι συνοικίες που ταλανίζονται από τη διαμπερή κυκλοφορία παρά τις αλλεπάλληλες κυκλοφοριακές επεμβάσεις(όπως η Τούφα).

Έως το 2013 προβλέπεται ο δήμος να καταστεί ιδιαιτέρως προνομιούχος σε θέματα συγκοινωνίας, καθότι θα περιβάλλεται σε ολόκληρη την έκτασή του από σταθμούς του metro, με την ολοκλήρωση της γραμμής 4 του μετρό U που θα κινείται περιμετρικά των Τουρκοβουνίων και θα κάνει στάσεις στην υπερκορεσμένη Λεωφόρο Κηφισίας, ενώ θα εξυπηρετεί το κέντρο του Δήμου μέσω της στάσης “Σίδερα Χαλανδρίου”.
Οικονομικά Στοιχεία
Εμπορικός Πεζόδρομος

Το Χαλάνδρι αποτελεί εμπορικό κέντρο που συγκεντρώνει αγοραστικό κοινό από όλο το συγκρότημα βορείων προαστίων. Επίσης αποτελεί και εστία έντονης επιχειρηματικής δράσης με πληθώρα επιχειρήσεων και αποτελεί και πόλο έλξης στελεχιακού δυναμικού, μαζί με το γειτονικό Μαρούσι. Στη μεγάλη έκταση του δήμου εξάλλου υπάρχει χώρος για διευθέτηση των ποικίλλων ζωνών και αυτό φαίνεται πως έχει γίνει με μεγάλη επιτυχία, καθώς υπάρχουν ζώνες που θυμίζουν μεγαλούπολη και οικιστικές ζώνες που θυμίζουν επαρχιακή κωμόπολη. Ο Δήμος ειδικεύεται στο εμπόριο και στην παροχή υπηρεσιών. Στην πόλη εδρεύουν πολλές από τις μεγάλες ελληνικές εταιρείες, κυρίως σε δυο δρόμους, την Εθνικής Αντιστάσεως και την Κηφισίας. Η περιοχή προσφέρει και πληθώρα επιλογών στον ιδιωτικό χώρο της Υγείας. Στα διοικητικά όρια προσφέρεται χώρος και για πολλές από τις πιο ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικά πρεσβείες των Αθηνών, ενώ μελετάται η μεταφορά του Υπουργείου Οικονομικών στο χώρο του Νομισματοκοπείου, κάτι που προβλέπεται να καταστήσει το δήμο ακόμα πιο σημαντικό κόμβο του λεκανοπεδίου της πρωτευούσης.